(Na imaxe, un fotograma da película documental 30 años de oscuridad)

No capítulo 26 de A viaxe de Gagarin hai unha breve referencia a uns feitos que axudan a entender ben o medo persistente que xerou a ditadura de Franco, especialmente entre as persoas que se mantiveran fieis á República:

Por aquel tempo comezaron a aparecer numerosas noticias sobre os que a prensa non tardou en bautizar como «as toupas». O derradeiro día de marzo daquel 1969, o goberno publicou un decreto polo que se declaraban prescritos todos os delitos anteriores ao primeiro de abril de 1939. E iso provocou un feito que mamá e mais eu comentabamos con abraio. Coma resucitados, ou como fantasmas, en moitos lugares do país apareceron publicamente homes que permaneceran agochados durante aqueles trinta anos, sempre en refuxios moi precarios e contando coa complicidade dalgún familiar. En sotos, en faiados, nun furado escavado na terra, nun alpendre cos coellos (…)

Esta páxina tráxica caería no esquecemento de nos ser polo labor de dous xornalista: Jesús Torbado e Manu Leguineche. Durante varios anos buscaron esas «toupas»  por España adiante e conseguiron entrevistar un número representativo delas. Recolleron a súa investigación nun libro, Los topos, que tivo amplísima repercusión e foi traducido a diversas linguas. Hai pouco, a editorial Capitán Swing reeditou o libro, que era inencontrable.

Sobre un destes topos, Manuel Cortés Quero, que fora alcalde de Mijas nos anos da República, fíxose unha película documental, 30 años de oscuridad, de altísimo interese, presentada coma se fose unha novela gráfica, mais interpretada por actores profesionais, como Juan Diego.

Velaquí o trailer e mais un vídeo co making of do filme:

Tweet

Naqueles meses, as paredes do meu cuarto comezaron a cubrirse tamén con outras fotografías. O lugar principal seguía ocupado polo taboleiro que acollía as da aventura espacial, onde as últimas que colocara eran todas de astronautas norteamericanos, que parecían collerlles a dianteira aos rusos. Mais tamén empecei a poñer outras no espazo que había por riba da miña mesa de traballo. Poucas, pero seleccionadas. Unhas fotos que, dalgún xeito, supuñan unha declaración de principios; un xeito de dicir «estas son as persoas que admiro, o que elas representan tamén me representa a min».

Este anaco do capítulo 13  d’A viaxe de Gagarin corresponde ao momento en que Miguel describe as fotografías que tiña pegadas no cuarto.

A primeira é a que encabeza esta entrada: nas Olimpíadas de México (1968), os atletas de EEUU John Carlos e Tommie Smith, vencedores nos douscentos metros libres, soben ao podio cunha luva negra e o puño en alto. Un acto reivindicativo, no contexto das loitas da poboación negra contra a segregación racial, que condicionou a súa carreira posterior.

Outra é a portada do Rubber Soul, un LP que The Beatles gravaron en 1965. Era o primeiro en que abandonaban as cancións lixeiras dos discos anteriores e se atrevían con composicións máis complexas, tamén nas letras: «Norwegian Wood», «Nowhere man», «Michelle»…

E unha terceira é unha foto do grupo The Byrds, representantes do que logo se chamou folk rock. Sobre este grupo publiquei un post hai algún tempo, con vídeos das súas cancións máis coñecidas.

Tamén estaba outra portada dun disco. Neste caso, a do segundo LP de Bob Dylan, The Freewheelin, publicado en maio de 1963. Nel figuran cancións moi coñecidas, como «Blowin’ in the Wind», «Masters of War», «A Hard Rain’s A-Gonna Fall», «I Shall Be Free»…

Non faltaba a famosa foto que Alberto Korda lle fixo ao Che Guevara na Habana, unha imaxe que acabou por se converter nunha icona estereotipada:

E, finalmente, estaba tamén un coñecido fotograma da película Matar un reiseñor (Robert Mulligan, 1962), protagonizada por Gregory Peck no papel do avogado Atticus Finch, e narrada desde a óptica dunha personaxe inesquecible: Scout, a filla do avogado, de seis anos de idade.

Tweet

O evanxeo segundo Mateo

Ademais das que citamos en tres entradas anteriores, na novela tamén se fai referencia a dúas películas que o protagonista non chegou a ver. No capítulo 11 podemos ler isto:

Mamá falaba con admiración de Xoán XXIII, o papa que morrera había algúns meses e deixara en herdo a convocatoria do Concilio Vaticano II, onde se discutían ideas próximas ás defendidas por eles os catro. Foi unha desas noites cando escoitei por vez primeira o nome de Pier Paolo Pasolini, un italiano que era ateo e comunista e fixera unha película sobre a vida de Xesús Cristo, O evanxeo segundo Mateo, que moito lles gustara aos tres.

O evanxeo segundo Mateo (en España chamouse El evangelio según San Mateo) é unha das películas máis interesantes do director Pier Paolo Pasolini. No seu momento (1964), motivou moitas discusións, dada a personalidade de Pasolini. Que un comunista ateo decidise rodar unha película que segue literalmente un dos catro evanxeos canónicos era algo insólito na Italia dos anos sesenta. O filme, non por casualidade, está dedicado ao papa Xoán XXIII, o promotor do Concilio Vaticano II, que pretendeu facer cambios radicais na Igrexa Católica. Como lemos aquí,

Pasolini derruba a fastosidade do cine bíblico, manténdose nunha austeridade case ascética (cun reparto de actores non profesionais e localizacións en Matera, unha árida rexión ao sur de Italia), para centrarse nas ensinanzas de Xesús, o seu protagonista, encarnado polo estudante español Enrique Irazoqui.

Neste vídeo, pódese ver unha montaxe das secuencias en que Xesús transmite a súa mensaxe, comezando polo chamado Sermón da Montaña:

Pasolini recorreu a actores non profesionais (Enrique Irazoqui era un estudante español, membro dun partido revolucionario). A imaxe de Cristo que ofrece está nas antípodas do cine bíblico. E non pasan os anos por este filme, que conta cunha excepcional fotografía en branco e negro, e cunha banda sonora onde os silencios son tan importantes coma as músicas seleccionadas.

Velaquí outra breve secuencia que recrea unha das pasaxes máis coñecidas do Evanxeo: «É máis doado que un camelo pase polo ollo dunha agulla…»:

Viridiana, no colofón

O libro péchase cun colofón (páx. 279) onde se fai referencia a Viridiana, o filme de Luis Buñuel  que acadou a Palma de Ouro no festival de Cannes do ano 1961. En España, a censura prohibiu a súa exhibición e non se puido ver ata o ano 1977.

En Viridiana están presentes moitas das constantes do cine de Luis Buñuel, desde a relixión á ollada fetichista da sexualidade, pasando pola mirada surrealista presente en toda a súa obra, como ben se pode intuír no trailer da película:

Tweet