Marcelino pan y vino (Ladislao Vadja, 1955)

En tres capítulos da novela, o protagonista fálanos dalgunhas das películas que viu nos anos sesenta. A primeira á que fai referencia é Marcelino pan y vino, proxectada nunha función gratuíta que organizan as autoridades. Este filme foi un dos grandes éxitos (comercial, mais tamén artístico) do cine español dos anos cincuenta.

A película trata un tema relixioso e busca provocar unha mestura de risas e bágoas. É de 1955, e dirixiuna o húngaro Ladislao Vadja, que logo de traballar en diversos países europeos acabaría instalándose en España (onde rodou títulos que conservan o seu interese, como El cebo, excelente adaptación dunha obra de Dürrenmatt).

Un dos motivos do éxito de Marcelino pan y vino veu pola actuación do neno protagonista, Pablito Calvo, que foi cualificado como «neno prodixio» e que, posteriormente, rodaría varias películas máis con Ladislao Vadja. Neste anaco do NO-DO (a partir do min. 39), pódese ver a popularidade do actor.

A historia que conta é a dun neno abandonado na porta dun convento de franciscanos, do que os frailes se fan cargo ao non atopar ningunha familia que o queira coidar. Está ben resumida no trailer do filme:

O libro que orixinou a película

Marcelino pan y vino é a adaptación cinematográfica da novela do mesmo título, da que é autor José María Sánchez Silva (1911-2002), un fervoroso falanxista e un dos intelectuais do réxime de Franco (é autor, entre outros, de Franco…, ese hombre, do que se faría posteriormente unha película de loanza ao ditador).

O libro, publicado orixinariamente na Editorial Doncel (aí foi onde eu o lin) en 1952, tivo moito éxito e traduciuse a un bo número de linguas. E foi o que levou a Sánchez Silva a acadar, compartido, o premio Andersen en 1968. É, polo de agora, o único autor español que obtivo este galardón.

No ano 1993, a Xunta de Galicia editou a versión galega do libro, traducido por Valentín Arias e ilustrado por Jaime Fariña Falcón.

Velaquí unha secuencia fundamental na película, onde se narra o milagre que se produce na historia:

Tweet

Bucarest. La memoria perdida (Albert Solé, 2000)

Este documental do ano 2008 é obra de Albert Solé, fillo do político catalán Jordi Solé Tura, membro do PSUC. Solé Tura, un dos sete políticos que elaboraron o texto da Constitución, foi un dos máis destacados militantes antifranquistas  durante os anos da ditadura de Franco. Obrigado a exiliarse a finais da década dos cincuenta, primeiro en París e logo en Bucarest, onde formou parte do equipo que facía posible as emisións de Radio España Independiente, “a Pirenaica”.

Logo dunha intensa vida política, tamén en cargos institucionais (foi Ministro de Cultura), a enfermidade do Alzheimer comezou a manifestárselle no ano 2004. Foi daquela cando o seu fillo decidiu elaborar o documental, unha indagación sobre a vida dos seus pais e, tamén, sobre a súa historia persoal, as súas raíces. A película estreouse no ano 2008. A finais do 2009, Jordi Solé Tura faleceu; tiña 79 anos.

Bucarest. La memoria perdida (Bucarest, la memòria perduda) ademais doutros aspectos referidos á enfermidade do pai e ás relacións do fillo con el e mais coa súa nai, ofrece unha interesantísima visión sobre a vida dunha familia comunista na clandestinidade. E contribúe a coñecer mellor a realidade do que foi Radio España Independiente.

Na miña opinión, paga moito a pena ver este documental. Velaquí o tráiler:

Trailer ‘Bucarest, la memoria perdida’ de Albert Solé from Minimal Films on Vimeo.

A película completa, emitida pola TVE-2, é esta:

BUCAREST LA MEMORIA PERDIDA (fra) from Minimal Films on Vimeo.

Tweet

 (Na imaxe, en Bucarest, o equipo que facía as emisións da Radio Pirenaica)

Na novela, os pais do protagonista pechábanse no cuarto para escoitar pola noite as emisións de Radio España Independiente, Estación Pirenaica. O mesmo se facía en moitas casas de España, sempre coa precaución de que ningún veciño se decatase, pois estaba prohibido sintonizala. O que se escoitaba ao inicio era isto:

 … o PCE contou cun instrumento propagandístico de primeira orde, Radio España Independiente, unha poderosa emisora radiofónica primeiro instalada na URSS, despois en Checoslovaquia e finalmente en Rumanía, desde onde transmitía nas diversas linguas do Estado. Hoxe non é posible cuantificar o número de persoas que en España escoitaba “A Pirenaica. A única emisora de radio sen censura de Franco”, como era familiarmente coñecida –sintonizala era xa un delicto de seu e podía levar ao cárcere a quen o fixese–, mais a súa influencia foi importante.
(Nicolás Sartorius / Javier Alfaya: La memoria insumisa)

 A Radio Pirenaica estivo activa entre 1941 e 1977. Aínda que o goberno de Franco, con material facilitado polos EEUU, instalou un potente sistema para interferir as frecuencias en que emitía (o que explica as dificultades para escoitala con nitidez), o certo é que non conseguiu que a xente deixase de seguila.

Malia o seu afastamento xeográfico, os redactores da Pirenaica estaban ao tanto do que ocorría realmente en España, pois chegábanlles moitísimas cartas desde diferentes lugares do país,  cartas de persoas anónimas que escribían para informar dos máis diversos sucesos. Unha selección destas cartas apareceu publicada hai pouco, cun estudo de moito interese.

Neste enlace podemos ver un completo e interesante documental sobre a historia da Pirenaica, “Radio Pirenaica. La historia de una radio clandestina“, emitido na TVE-2.

Un dos redactores da Pirenaica foi Jordi Solé Tura, militante do PSUC e unha das persoas que elaborou a Constitución de 1978. Cando xa estaba enfermo de Alzheimer, o seu fillo Albert realizou un documental, Bucarest. La memoria perdida, que a min me pareceu apaixonante. Ben merece unha entrada específica, que virá despois desta.

Tweet